Een Dag Tussen Vliegende Legendes: Op Bezoek bij PHantasy in Blue
"We zijn er bijna," mompel ik terwijl de auto over een smal landweggetje rijdt. Nog een paar kilometer. De bestemming: een modelvliegveld in Heerde. Bij aankomst klinkt direct het kenmerkende geluid van een propellervliegtuig. Boven het veld danst een dubbeldekker, een Bücker Jungmann, zo zal ik later leren. Het is een prachtig gezicht. We zijn hier voor Stichting Phantasy in Blue, een naam die nieuwsgierigheid opwekt. Wat is het verhaal achter deze vliegende schaalmodellen?
Ik stap uit en loop het veld op, waar een indrukwekkende verzameling modellen staat opgesteld. Meteen valt mijn oog op een model met de oude Nederlandse driehoeksemblemen. Een van de leden van de stichting ziet mijn interesse en ik vraag hem hoe dit allemaal is ontstaan. "Het is in '94 ontstaan," begint hij. "KLM had bedacht dat ze hun vloot in vliegende schaalmodellen wilden hebben, op afstand bestuurd. Daar is toen een stichting voor opgericht". Niet veel later sloot ook Defensie aan. Zij gaven de opdracht om hun historische vloot vliegend en wel op schaal na te bouwen. Het doel was, en is nog steeds, om op kleine schaal te laten zien hoe die 'grote jongens' er vroeger uitzagen. Omdat de echte vliegtuigen onbetaalbaar zijn en buiten proportie tentoongesteld dienen te worden, worden deze modellen waanzinnig nauwkeurig op schaal gebouwd.
““KLM had bedacht dat ze hun vloot in vliegende schaalmodellen wilden hebben, op afstand bestuurd. Daar is toen een stichting voor opgericht”. Niet veel later sloot ook Defensie aan.”
Mijn rondje langs de kisten begint. De Curtis White C.2, met die oude emblemen, is gebouwd op schaal 1 op 4, wat resulteert in een spanwijdte van zo'n twee meter. Daarnaast staat een Gloster Meteor, een model dat direct de aandacht trekt. In tegenstelling tot veel andere modellen, wordt deze niet aangedreven door een propeller, maar door twee kleine gasturbines. "Elk heeft 7 kg stuwkracht," legt de piloot uit, "dus 14 kg in totaal op een gewicht van 23 kg". Het zijn in feite miniatuur straalmotoren die een realistisch geluid produceren. Zelfs de kleinste klinknagels (rivits) zitten erop en de inlaten van de turbines zijn beschermd met gaas om te voorkomen dat er zand of gras wordt opgezogen. Helaas blijft hij vandaag aan de grond. De wind staat ongunstig en het risico is te groot. "We willen graag de kisten heel houden," zegt hij verstandig.
Een ander toestel dat opvalt, is een geel lesvliegtuig. Op het eerste gezicht lijkt het een Harvard, maar het is een Commonwealth C6 Wacket, de Australische tegenhanger die onder licentie werd gebouwd. Het is een prachtig voorbeeld van schaalbouw. Tegenover de Wacket staat een model dat pure nostalgie uitstraalt: een Avro 504K, een dubbeldekker uit de periode tussen de twee wereldoorlogen. "Mijn opa heeft hem gebouwd," vertelt de jonge piloot trots. Het model is volledig van hout, met massieve ribben en bekleed met Oratex, een modern materiaal dat de linnen bespanning van vroeger imiteert. Onder de motorkap zit een 30cc Saito viertaktmotor, die een geluid produceert dat veel beter past bij dit type vliegtuig dan een knetterende tweetakt. Vliegen met dit toestel is een uitdaging. Door alle spandraden heeft het enorm veel weerstand. "Het is alsof je met een vliegende boekenkast vliegt," lacht Ray. "Hij komt vooruit, en dat is het".
Dan zie ik iets heel bijzonders: een helikopter, een Bell Hiller. Dit is niet zomaar een model; het is een replica van de allereerste helikopter die de Nederlandse luchtmacht ooit kocht. Er is er maar één van geweest met deze kenmerkende ronde 'libellenkop'-cockpit. Het originele toestel had een tragisch lot: het verongelukte doordat een los gewicht, nodig voor de balans, in de staartrotor terechtkwam. Het model zelf is ook al een veteraan, bijna 30 jaar oud, en is door de huidige eigenaar omgebouwd van brandstof naar elektrisch. De schaalmotor die er nu in zit, is zelfs 3D-geprint.
“Het originele toestel had een tragisch lot: het verongelukte doordat een los gewicht, nodig voor de balans, in de staartrotor terechtkwam.”
De Bücker Jungmann die bij aankomst vloog, staat inmiddels weer op de grond. De piloot vertelt het verhaal achter de opvallende kleurstelling. Het origineel werd door de vrouw van de vlieger met een roller geschilderd voor kunstvluchtevenementen. Dit toestel stond op Texel toen de Duitsers binnenvielen en was de enige die niet kapotgeschoten werd; ze namen het mee. Juist deze verhalen achter de modellen maken de hobby zo fascinerend.
“Dit toestel stond op Texel toen de Duitsers binnenvielen en was de enige die niet kapotgeschoten werd; ze namen het mee.”
De stichting is in feite een vliegend museum. Ze proberen de Nederlandse luchtvaarthistorie levend te houden, iets wat met de echte vliegtuigen steeds moeilijker wordt door strenge regelgeving en hoge kosten. Zo had de stichting ooit een enorme Boeing 747 op schaal 1 op 16, zelfs die was voor de Nederlandse wetgeving te zwaar. Schaalmodellen boven de 25 kg vallen in Nederland onder complexe reglementen die het vliegen praktisch onbetaalbaar maken.
De passie van de leden is voelbaar en Ray praat over de tijd dat je nog een hele winter aan het bouwen was met balsa en spanlak, om vervolgens je model soms na één vlucht met een vuilniszak op te kunnen ruimen. Tegenwoordig is de hobby toegankelijker geworden, maar het bouwen zelf, de essentie van het schaalmodel, wordt minder. Toch is het meer dan alleen vliegen. Het is de gezelligheid op het veld, de frisse lucht en de spanning van elke vlucht. "Elke vlucht is toch weer spannend," geeft een piloot toe. "Het kan een stuk gaan".
“Het is de gezelligheid op het veld, de frisse lucht en de spanning van elke vlucht. “Elke vlucht is toch weer spannend,” geeft een piloot toe. “Het kan een stuk gaan”.”
De stichting, waarvan de leden door heel Nederland verspreid zitten, hoopt nog lang door te kunnen gaan en nodigt mensen uit om contact op te nemen. Ze zijn beschikbaar voor evenementen, zowel vliegend als statisch, om hun modellen tentoon te stellen en de verhalen erachter te delen. Terwijl de zon steeds warmer op mijn gezicht schijnt, besef ik dat Phantasy in Blue veel meer is dan een groep modelvliegers. Het is een verzameling gepassioneerde historici, bouwers en piloten die ervoor zorgen dat de legendes van de Nederlandse luchtvaart, van KLM tot Defensie, blijven vliegen – al is het dan in het klein.
Info en boekingen: